Linda van Meisje van de wereld vroeg me of ik ook wat kon schrijven over fotograferen in het donker… 🙂 Nou hier is ie dan… In principe gelden veel van de tips over het fotograferen in restaurants ook voor fotograferen in het donker, maar voor de volledigheid.
Want donker, wat moeten we ons daarbij voorstellen? Ik ben voor het gemak even uitgegaan van fotografie zonder toegevoegde lichtbronnen (zoals flitsers) in de avond of binnen met weinig licht. Donkere situaties dus.
Het maken van een foto heeft natuurlijk alles te maken met de aanwezigheid van licht. Zonder licht kun je geen foto maken. Maar het is zelden tot nooit volledig donker. Zelfs op de donkerste avonden is er nog wel her en der een streepje licht van de maan, een straatlantaarn of wat kaarsen op een tafeltje. Makkelijk is het niet en sommige situaties zijn zo slecht dat een foto maken nagenoeg onmogelijk is.
Waar heb je mee te maken bij fotografie in het donker zonder gebruik te maken van een flitser?
Focus
Je zult merken dat je camera moeite heeft om een focus punt te vinden in het donker. Dat is logisch want een camera heeft nu eenmaal iets van licht nodig om te bepalen waar scherp gesteld moet worden. Soms helpt het om tijdelijk even een zaklantaarn of de lamp van je telefoon op het onderwerp te richten zodat je kunt scherp stellen. Lukt dat niet dan kan het helpen om met de hand scherp te stellen maar ook dat is lastig in het donker. Soms gok ik de afstand en stel zo scherp als het echt niet anders kan maar dat is op zich zeldzaam.
Meestal is er wel ergens een punt in het frame waar nog genoeg licht is om scherp te stellen, maar hou rekening met het feit dat je camera er meer moeite mee zal hebben. Hoe beter de lens, hoe beter dat zal gaan.
Witbalans
Elke lichtbron heeft een andere kleurtemperatuur. We kennen allemaal wel de gele gloed van een gloeilamp of kaars, maar zelfs daglicht is nooit helemaal neutraal. In de ochtend is het licht blauwig, naarmate de dag vordert wordt het neutraler, om dan aan het einde van de dag eerst heel geel te worden (zonsondergang!) en dan uiteindelijk weer blauw te worden.
Het vervelende is dat je – in raw – weliswaar goed je witbalans kunt corrigeren maar je kunt het maar voor één lichtbron tegelijk corrigeren. Als je dus twee verschillende lichtbronnen in beeld hebt kun je niet allebei corrigeren. Zwart-wit doet in dat geval wonderen…:) En ook gewoon omdat ik het mooi vind. Zeker in het donker zou ik altijd aanraden om in raw te fotograferen want je moet vaak achteraf de foto nog iets opleuken en dat gaat echt vele malen beter in raw als in jpg.
Sluitertijd
Gebrek aan licht resulteert snel in een sluitertijd die te langzaam is om nog uit de hand te fotograferen. Resultaat is dan een bewogen foto. Niet meteen waar je op had gehoopt waarschijnlijk. Je ontkomt er dan ook niet om de iso van je camera flink omhoog te zetten. Mijn camera kan in theorie tot 125.000 iso. Een belachelijk cijfer en ook een belachelijk resultaat. Onbruikbaar dus. Mijn camera gebruik ik nooit hoger als iso 6400. Dat is hoog maar ik weet dat nóg hoger zoveel ruis oplevert dat de foto er niet meer uitziet. Bij voorkeur blijf ik onder de 5000 iso en ga slechts in uitzonderingen hoger.
Mijn sluitertijd probeer ik boven de 1/30s te houden. Ik weet dat dat nog net lukt als mijn onderwerp niet beweegt en ik ergens tegenaan leun. Ik gebruik een klein en licht lensje in het donker dus weet hoever ik kan gaan met sluitertijd. Zoek van tevoren uit op welke hoge iso jouw camera nog acceptabele plaatjes produceert en zoek ook uit tot welke sluitertijd jij nog goede foto’s kunt maken. Dat is voor iedereen anders.
Diafragma
In het donker gebruik ik meestal mijn 50mm 1.4 maar probeer toch altijd een klein beetje te diafragmeren naar 2.2 of 2.8. Gewoon omdat 1.4 wel héél weinig scherptediepte geeft. Soms geeft dat hele mooie beelden hoor maar een beetje scherpte is ook wel handig. Ik probeer altijd te letten op de combi diafragma en sluitertijd en schiet meestal op de M stand in het donker of op de diafragma voorkeuze. Nooit op de sluitertijdvoorkeuze ( deze gebruik ik eigenlijk alleen met flitsfotografie)
Een lichtsterke lens is wel belangrijk bij fotografie in het donker. Zowel Canon als Nikon hebben beiden een plastic fantastic: een 50mm lens met een max diafragma van 1.8 voor rond de 100 euro. Prima lens voor wat je ervoor krijgt! De standaard kitlens van 18-55 voldoet eigenlijk niet echt voor donkere omstandigheden. Het begin diafragma is daar 3.5 op 18mm en 5.6 op 55mm plus dat de lens moeite heeft met lastige omstandigheden.
Het licht
Een van de problemen in het donker is natuurlijk het gebrek aan licht. Het licht dat er is, is vaak klein en fel. Heb je een dergelijk lampje in beeld dan raakt de belichting van je camera ook nog eens van slag. Resultaat is een te donkere foto of een te lichte foto.
Ik fotografeer in dat soort omstandigheden bijna altijd in de M stand. Handmatig dus. Ben je dat niet gewend zet dan bijvoorbeeld je camera op iso 800 (om te beginnen), je diafragma op f2.8 en je sluitertijd op 1/40s (of zoiets) en neem een foto. Te donker? Iso verder omhoog. Te licht? Sluitertijd omhoog, diafragma verder dicht of iso omlaag.
In het geval van te licht heb je meer mogelijkheden zoals je ziet. Te donker bij die settings geeft je alleen nog de optie om je iso omhoog te doen. Heb je een lichtsterke lens die bijvoorbeeld tot 1.4 gaat dan zou je kunnen overwegen om je diafragma nog verder open te zetten. Zoals ik hier boven al aangaf is dat niet altijd verstandig, maar extreme omstandigheden vragen om extreme oplossingen.
Al met al is het zeker niet de meest eenvoudige vorm van fotografie maar kan soms wel hele mooie sfeerplaatjes opleveren!
Volgende keer: fotograferen met een flitser
Zeer handig artikel, al begint mijn fototas in gedacht juist voller ipv de gewenste legere tas te worden… De 50mm is een goede tip, want in het donker schiet ik vaak nog te kort.
Hoe voorkom je met die hoge iso waarden de korreligheid/noise?
Nou voorkomen kun je het niet echt, maar het heeft voor een groot gedeelte met de kwaliteit van je camera te maken, waarbij meestal hoe nieuwer hoe beter geld. En… Op blogformaat zie je die ruis in principe niet echt terug dus dat hou ik wel in mijn achterhoofd!
Fijn artikel Simone, bedankt! Ik denk dat ik op zoek ga naar nog een lens erbij. Op naar een plastic fantastic;-) En de nieuwe camera die eraan komt, gaat waarschijnlijk ook helpen!
Dat gaat zeker helpen Linda! Ben heel benieuwd!
Wat een uitgebreid artikel, Simone! Deze ga ik zeker opslaan :).
Leuk Kimber.. Het blijft toch altijd lastig om op papier iets uit te leggen…:)
Yes, heel fijn artikel voor een beginnend amateur fotograaf. 🙂
Ik heb altijd moeite met foto’s in het donker maken. Ik krijg ook altijd ruis. Ook lijken mijn foto’s op het scherm van mijn camera altijd lichter dan wanneer ik ze in de nabewerking open. Dat is iets wat ik in gedachten moet houden. Bedankt voor dit artikel, Simone!
He Reggy. Fijn dat het een nuttig artikel is. Je kunt in je camera instellingen even kijken hoe de helderheid van je scherm is ingesteld. Misschien staat die te licht waardoor je ten onrechte denkt dat je foto licht is?
Wat een handig, informatief stuk en prachtige foto’s. Ik vind fotograferen met weinig licht echt lastig hoor, heb er nog veel in te verbeteren. Sinds een tijdje heb ik de 50mm van Canon, maar op reis gebruik ik hem weinig… ben gewoon een beetje lui om steeds lenzen te wisselen en dan is zo’n lens met een beetje zoom toch wel praktischer.
Dat ben ik wel met je eens maar voor ’s avonds vind ik toch echt zo’n klein licht en lichtsterk lensje handiger. Met een zoom is het dan al snel te donker om nog uit de voeten te kunnen.. En als je hem er ’s avonds op zet hoef je niet meer te wisselen.. 🙂 Alleen dan tussen overdag en ’s avonds…
Ja, je hebt helemaal gelijk, dan hoef je hem alleen dan te wisselen, of als je in bv een kerk ofzo foto’s maakt. Moet ik echt eens gaan doen!
Dank je voor dit fijne informatieve artikel. Voor fotografie in steden gebruik ik mijn plastic fantastic van 35 mm 1.8. Die werkt in het donker ook nog heel goed, precies zoals je zegt. Mijn sluitertijd zet ik meestal niet langer dan 1/30. Vaak zoek ik naar een hekje of paaltje waar ik de camera op kan stabiliseren. Dan stel ik de selftimer in op 2 of 10 seconden zodat ik indruk en de camera stabiel kan houden tot hij afdrukt. Dat gaat bij langere sluitertijden best goed.
Ah goede tip van dat paaltje of hekje. Ik leun inderdaad ook altijd wel ergens tegenaan maar zet hem dan nooit op de selftimer. Ga ik toch ook eens proberen!