Pangasius; een kijkje achter de schermen

Ik heb er een hele tijd over zitten dubben hoe ik deze blogpost nu in moest steken, want er kwamen best wel wat negatieve reacties naar aanleiding van onze trip naar Vietnam. Niet omdat we naar Vietnam gingen maar veel meer omdat we een pangasius kwekerij gingen bezoeken. Over de vis heb ik reacties gekregen zoals  ‘vis die zijn eigen poep eet’ tot ‘smakeloos en vervuild’, en ga zo nog maar even door. De ene reactie nog fanatieker dan de ander. Omdat ik ook graag wilde weten wat jullie gedachten zijn over pangasius plaatste ik een oproep op facebook. En ik kreeg een behoorlijke lijst met bezwaren en opmerkingen over pangasius.

Hoe begon het allemaal?

Ergens in 2013 plaatste Francesca van Francesca Kookt een tweet over pangasius. Dat het de nieuwe plofkip was en dat we ons dáar ook maar eens druk over moesten maken. Harry Hoogendoorn, eigenaar van Queens reageerde daarop; nodigde Francesca uit om in Varsseveld langs te komen en alle ins- en outs van de kweek van pangasius te horen. Aldus geschiedde en onze trip is eigenlijk een gevolg van die allereerste tweet. Er is veel onbegrip over pangasius in het algemeen en de kweek in het bijzonder. Aan negatieve aandacht in de media heeft de pangasius de laatste jaren ook geen gebrek en veel mensen refereerden ook naar de uitzending van de Keuringsdienst van waarde uit 2007 over pangasius. In deze uitzending is Harry Hoogendoorn ook te zien.

We waren dus allemaal razend benieuwd naar het hele proces van kweek naar pangasius filet in de diepvries.

Voordat ik jullie vertel over mijn ervaringen in de Vietnamese pangasius kwekerij, wil ik eerst een paar mogelijke misverstanden uit de wereld helpen:

1. Ik heb het hier over de diepvries variant van pangasius. “Verse” pangasius kun je in Nederland niet kopen. De pangasius die je vindt onder de noemer: “vers” bij de diverse supermarkten, of de visboer is dat niet. Dit is simpelweg ontdooide vis. Wil je de pangasius vis zo vers mogelijk eten, koop dan de diepvries variant, want veel verser kun je het niet krijgen. Bovendien worden de prijzen van het zogenaamde ‘verse’ product vaak opeens wonderbaarlijk veel duurder.
2. De pangasius waar ik het hier over heb, groeit op in kweekvijvers en niet rechtstreeks in het water van de Mekong. Ik ben op bezoek geweest bij Queens, de grootste importeur van de Vietnamese pangasius in Nederland en dus niet bij de kleine, lokale kwekers die rechtstreeks in de Mekong kweken. Deze vis wordt veel gebruikt in Vietnam zelf en nagenoeg niet geëxporteerd. Het gebruikte water in de kweekvijvers waar ik ben geweest,  is gecontroleerd water en wordt regelmatig ververst.
3. Per m3 zitten er ongeveer 15 vissen in het water. Dit zijn dus betere leefomstandigheden dan die in veel van de reacties op mijn facebook oproep werden geschetst. Een volwassen pangasius weegt op het moment van ‘oogsten’ ongeveer 1 kilo. Het totale groeiproces van de vis duurt 6-7 maanden.

Je kunt een mening hebben over het feit dat de vissen gekweekt worden en niet in het wild leven, maar met de vele discussies van overbevissing van de zee lijkt dit wel een meer verantwoorde manier te worden om nog vis te eten. De kwekerijen van Vinh Hoan (hiervan neemt Queens de vis af) waar wij te gast waren hebben het ASC keurmerk.** Dit keurmerk staat garant voor verantwoorde kweekomstandigheden. De kwekers moeten hiervoor aan strenge voorwaarden voldoen. Niet alleen met betrekking tot de vis, maar ook qua arbeidsomstandigheden, lonen en verwerking van de vis.

Anders als ik had verwacht begon onze rondleiding aan het eind van het proces, namelijk bij het marineren van de filets, voordat ze ingevroren en per stuk verpakt werden voor transport naar Nederland. Waar je de vis vervolgens weer terug kunt vinden in het diepvriesvak van de supermarkt.

Vanaf het eindproduct zijn we langs de hele keten terug gelopen en uiteindelijk geëindigd bij het begin; de kweekvijvers waar de pangasius wordt grootgebracht. Vinh Hoan is verantwoordelijk voor dit hele proces, dus van het bevruchten van de eitjes in de hatchery tot het transporteren van het eindproduct naar Nederland.  Hygiëne staat hoog in het vaandel bij de firma, met als gevolg dat wij er tijdens de rondleiding, volledig ingepakt, bijliepen als marsmannetjes.

De vissen worden rechtstreeks vanaf de kweekvijvers aangeleverd bij de fabriek. Voordat de vissen gedood worden worden ze eerst verdoofd met een stroomstootje. Hierdoor wordt stress bij de vissen tot een minimum beperkt. Het schoonmaken en fileren van de vis gebeurt in een enorme fabriekshal, waar honderden medewerkers vliegensvlug de handelingen verrichten.

Tenslotte wordt het visafval verwerkt tot producten als: gelatine, collageen en vismeel. Voor deze afvalverwerking hebben ze een aparte fabriek naast deze fabriekshallen staan.

Al met al ben ik zwaar onder de indruk van de kwaliteit en integriteit van werken bij Vinh Hoan en Queens. Natuurlijk had ook ik best wat vragen en over pangasius voor ik naar Vietnam vertrok, maar ik ben in positieve zin verrast. Het is een relatief jonge industrie en eentje die constant in beweging is en door nieuwe technieken en  nieuwe bevindingen uiteindelijk alleen maar beter kan worden.  Misschien omdat het een jonge industrie is dat er daarom zoveel onduidelijkheid is over hoe er met de Pangasius omgegaan wordt. Maar ik zie absoluut geen reden om pangasius te laten staan.

Zoals ik hierboven al beloofd heb zal ik op een aantal van de opmerkingen op o.a. facebook en instagram mijn eigen bevindingen geven. Heb je naar aanleiding van dit stuk nog vragen laat het me dan hieronder in de comments weten en ik ga proberen die naar beste eer en geweten te beantwoorden.

1. De vissen leven in het vieze water van de Mekong dus hoe kan dat gezond zijn?

Daar kunnen we kort over zijn; zoals eerder gezegd, wordt de vis door Vinh Hoan en Queens in kweekvijvers naast de Mekong gekweekt. Het water in deze kweekvijvers wordt regelmatig ververst en gefilterd. En het eerder genoemde ASC keurmerk dicteert dat ze zeer regelmatig samples uit de vijver moeten testen op o.a.: zuurgraad, zuurstof- en ammoniak gehalte. Het verversen van het water gebeurt eens in de drie weken als de vissen nog heel klein zijn. En de frequentie wordt opgevoerd tot iedere drie dagen wanneer de vissen groot zijn.

Afvalwater wordt opgevangen in zogenaamde sediment vijvers. Dit zijn vijvers naast de kweekvijvers waar op een natuurlijke manier waterplanten het vuil uit het water filteren.

2. De vis wordt behandeld met ‘urinezuur’ en hormonen

Waarschijnlijk worden hier twee verschillende zaken door elkaar gehaald.

Ten eerste dat er citroen’zuur’ wordt gebruikt bij het schoonmaken van de vis. En ten tweede dat er ‘urine’ wordt gebruikt (en zelfs geïnjecteerd) bij het kweken van de pangasius vis.

Om de eerste vraag te beantwoorden: voorheen werden de filets na het schoonmaken geweekt in water met citroenzuur en zout. Dit zorgde ervoor dat ze schoon werden en ook dat het gewicht toenam met 10-20%. Bij Queens is het proces dusdanig verbeterd dat het gebruik van citroenzuur niet meer nodig is. Dus de filets zoals je die vandaag de dag uit het diepvriesschap pakt, zijn 100% puur en zonder toevoegingen.

Voor wat betreft het gebruik van hormonen; enig speurwerk bracht aan het licht dat er wereldwijd gebruik werd of wordt gemaakt van het hormoon HCG om de kweek van vissen te bevorderen. HCG is een hormoon dat in Nederland vooral ook bekend is vanwege het gebruik bij vruchtbaarheidsproblemen bij de mens. HCG wordt hiervoor gewonnen uit de urine van zwangere vrouwen.

Bij Vinh Hoan wordt HCG niet gebruikt.

De vissen worden dus niet behandeld met urine, citroenzuur, ‘urinezuur’ of hormonen.

3, De vis smaakt nergens naar en vind ik niet lekker

Over smaak valt natuurlijk niet te twisten. De smaak van de pangasius is neutraal en dit maakt het een ideale vis om andere smaken op te nemen. In dit opzicht is de term ‘waterkip’ misschien wel een juiste vergelijking. Ik heb in Vietnam een heerlijk gerecht gegeten met echt verse pangasius in een lekker pittige saus en hier was absoluut niks mis mee.

Ik hoop dat jullie iets wijzer zijn geworden over de kweek van de panga. En nogmaals, als er vragen zijn, laat het me weten.

Update november 2015: Recent is de pangasius opnieuw in het nieuws gekomen via de Keuringsdienst van Waarde. Dit keer ging het over het toevoegen van water aan de filets. De panga filets van Queens hebben geen toegevoegd water. De filets worden niet geglaceerd (dit is het aanbrengen van een laagje ijs rondom de filets) maar vacuum verpakt. Ook ín de filets wordt geen water toegevoegd.

 

Disclaimer: Wij waren in Vietnam op uitnodiging van Queens en Vinh Hoan. Ik kan dus alleen garanderen dat de kwaliteit zoals ik hierboven heb aangegeven bij Queens producten aanwezig is. Of dit in dezelfde mate geld voor andere pangasius producten die je op de markt en in de supermarkt vind, kan ik niet garanderen. Als ik het heb over de panga of de pangasius heb ik het over Queens pangasius.

** Het ACS keurmerk is een keurmerk dat garant staat voor een verantwoordelijke kweekvisserij en is opgericht door het Wereld Natuur Fonds in 2010.